ΣΑΓΙΑΔΑ

ΜΙΚΡΟΤΟΠΩΝΥΜΙΑ ΤΗΣ ΠΕΡΙΟΧΗΣ ΣΑΓΙΑΔΑΣ

Η μελέτη των μικροτοπωνυμίων μιας περιοχής, προσφέρει σημαντικές υπηρεσίες στον ιστορικό ερευνητή, καθώς έρχεται να συμπληρώσει τα κενά στις ιστορικές πηγές.

Τα τοπωνύμια είναι επιγραφαί γεγλυμμέναι επί του εδάφους.

Ο κάτοικος του χωριού πριν από αιώνες έδωσε ονόματα σε γεωγραφικές περιοχές μικρές ή μεγάλες για να τις προσδιορίσει με ακρίβεια μέσα στο χώρο. Έτσι οι περιοχές που δραστηριοποιείται συχνά ο άνθρωπος ως γεωργός (Πενταλώνια, Αλώνι του Μποροβίλη) κτηνοτρόφος, ξυλοκόπος, κυνηγός κλπ έχουν περισσότερα μικροτοπωνύμια από περιοχές όπου δεν προσφέρονται για εκμετάλλευση κι έτσι δεν χρειάζονται απόλυτο προσδιορισμό.

Ο χώρος του οικισμού είναι γεμάτος από κυριώνυμα (Αλώνι του Νούσια, Λάκκος τ’ Αντώνη, Λάκκος του Τσόγκα, του Μπούρμπουλα) τα οποία δεν λείπουν από τον εκτεταμένο χώρο που καλύπτει τη δραστηριότητα ενός χωριού, ενώ φυτώνυμα (Αμπέλια, Κληματάκι, Τσαΐργια) ζωώνυμα  (Λυκομάνι) καρπώνυμα και υδρωνύμια (Πούσι τση Λαγγάδας, Μπόρη, Πηάδι) είναι πολλά από τα μικροτοπωνύμια που καλύπτουν τις γεωργικές, κτηνοτροφικές και δασικές εκτάσεις. Τα αγιώνυμα ξεκινούν από τον οικισμό και τον περικυκλώνουν σαν μια ζώνη προστασίας, ένα τείχος απέναντι στις αρρώστιες, στις επιθέσεις και γενικά στο κακό. (Παλιοκκσιά, Αγιο Παρασκευή, Άη Θανάσης, Άη Σπυρίδωνας, Άη Νικόλας).

Συχνά είναι τα μικροτοπωνύμια που οφείλονται σε γεωλογικούς σχηματισμούς (Κόκκινο ραϊδό, Γκρεμίθι, Κόντρα, Γραβοπούλες) ενώ άλλα σε ανθρώπινες κατασκευές που ακόμα κι αν εξαφανίστηκαν τα ίχνη τους διατηρούνται με τη μορφή των μικροτοπωνυμίων (Καστρί, Κούλια του Μίχου, Μαναστήρι). 

Αντίθετα οι κάτοικοι της περιοχής δεν χρησιμοποιούν καμιά ονομασία για το βουνό πάνω στο οποίο είναι χτισμένο το χωριό τους, το οποίο άλλωστε ονομάζουν απλώς χωριό κι όχι Σαγιάδα (ακόμα και σήμερα οι παλιότεροι λένε πάμε στο χωριό κι όχι πάμε στην παλιά Σαγιάδα). Φυσικά πάνω στο βουνό υπάρχουν μικροτοπωνύμια για μέρη όπως η Βίγλα ο Βούνος, του Λυκογιάννη κλπ. Για τα γύρω βουνά υπάρχουν  ονομασίες όπως βουνό τση Σκουπίτσας ή Μαστιλίτσα.

Επίσης δεν χρησιμοποιούν ονομασία για το μοναδικό ποτάμι της περιοχής. Λένε πάμε στο ποτάμι κι όχι πάμε στον Καλαμά.

Αρκετά από τα μικροτοπωνύμια έχουν Σλάβικη (Μαστιλίτσα, Βόντα, Μοκίλα) Αλβανική (Σιντελένα, Κοτσέκι) Τούρκικη (Μιλικό) ή Βενετσιάνικη (Στραπούντο) προέλευση. Ακόμα και η ίδια η ονομασία της Σαγιάδας μπορεί να είναι Σαρακίνικη!

Αυτό δίνει μια ιδέα για την κατάσταση που επικρατούσε στην περιοχή πριν από αιώνες. Η μεγάλη όμως πλειοψηφία των μικροτοπωνυμίων έχει Ελληνική ρίζα και κατάληξη, πράγμα που επιβεβαιώνει την κυριαρχία των ελληνόφωνων στο χώρο, τουλάχιστον τους τελευταίους αιώνες, σε αντίθεση με μεγάλο μέρος των  παραλίων της Ηπείρου όπου κυριαρχούν τα Αρβανίτικα οικισμωνύμια και μικροτοπωνύμια.

Αυτές όμως οι επιγραφές επί του εδάφους κινδυνεύουν να εξαφανιστούν!

Από τη στιγμή που οι κάτοικοι του χωριού άλλαξαν τον τρόπο ζωής τους, ιδιαίτερα μετά τον εμφύλιο, περιορίστηκαν τα παραδοσιακά επαγγέλματα, προσδιορίστηκαν με σύγχρονες μεθόδους οι ιδιοκτησίες (χάρτες, κτηματολόγια) τα μικροτοπωνύμια αρχίζουν να υποχωρούν. Ελάχιστοι βοσκοί διαφεντεύουν σήμερα το ζωτικό χώρο των κτηνοτροφικών γαιών της κοινότητας, ο κάμπος άλλαξε ριζικά τη μορφή του με τους αναδασμούς της δεκαετίας του ΄60, το παλιό χωριό εγκαταλείφθηκε κι  οι παλιοί φεύγουν σιγά σιγά. Συνεργός στην καταστροφή η επίσημη πολιτεία, που προσπαθεί απεγνωσμένα να ελληνοποιήσει τα μικροτοπωνύμια, συμβάλλοντας στην εξαφάνισή τους ύστερα από αιώνες!

Έτσι στους χάρτες του στρατού ξεφυτρώνει η Σκοπιά δίπλα στη Βίγλα, και το βουνό αποχτάει όνομα και γίνεται Λυκογιάννη. Ευτυχώς στην περιοχή δεν έγιναν οι αλλαγές (ακόμα και στο όνομα του ίδιου του χωριού!) που χαρακτηρίζουν την ευρύτερη περιοχή…

Η μελέτη αυτή είναι μια πρώτη αναφορά. Θα ακολουθήσει στο μέλλον μια πληρέστερη περιγραφή των μικροτοπωνυμίων μαζί με μια προσπάθεια για την ετυμολόγηση και την ερμηνεία τους.